Seniorzy posiadają prawie 2,5 mln mieszkań własnościowych w Polsce. Pomimo to większość z nieruchomości jest nieprzystosowana do użytkowania przez osoby starsze, często dotknięte poważnymi problemami zdrowotnymi. Sytuacja ta dotyczy całej Unii Europejskiej – według KE aż 75 proc. unijnych domów nie ma rozwiązań dostosowanych do potrzeb seniorów, a modyfikacji warunków oraz wyposażenia wymaga aż 2 mln mieszkań[i]. Jak wygląda polski rynek senioralnych nieruchomości?
Z badania, które Fundusz Hipoteczny DOM przeprowadził wśród swoich klientów, wynika że 73 proc. emerytów żyje samotnie, a 36 proc. nie może liczyć na wsparcie bliskich[ii]. Dobrym rozwiązaniem dla takich osób mogłyby być domy opieki, ale wciąż nie cieszą się one dużą popularnością. Obecnie korzysta z nich około 7 proc. seniorów[iii]. Dlaczego? Po pierwsze jest to kosztowne rozwiązanie. Pobyt jednej osoby w takim ośrodku, w zależności od lokalizacji oraz warunków kosztuje miesięcznie od kilkuset do kilku tysięcy złotych. Drugim problemem jest czas oczekiwania na miejsce w publicznym domu opieki. W niektórych przypadkach trwa on latami. Tymczasem dla seniorów ważna jest niezależność i życie we własnym mieszkaniu, w którym spędzili większość życia. Co zrobić, jeśli to mieszkanie nie jest przystosowane do potrzeb osób starszych?
Seniorzy na rynku nieruchomości
Duża część nieruchomości w Polsce należy właśnie do seniorów. Jak się okazuje, powierzchnia mieszkalna, która przypada na jednego emeryta jest większa niż na osobę w młodszym wieku (35,12 m kw. do 25,94 m kw.[iv]). Największą grupę właścicieli nieruchomości wśród seniorów (1,2 mln) stanowią osoby w wieku 60 – 69 lat. Za nią plasuje się 791 tys. emerytów w wieku 70 – 79 lat. Najmniejszy wkład w sektor mieszkalny posiada najstarsza grupa – powyżej 80 lat. W tym przypadku nieruchomości własnościowe należą do około 400 tys. osób. Z kolei właścicielami mieszkań spółdzielczych jest ponad 860 tys. seniorów, w tym ponad 450 tys. osób w wieku 60 – 69 lat, blisko 300 tys. w wieku 70 – 79 i około 111 tys. w wieku powyżej 80 lat. Z badań wynika, że koszty utrzymania własnej nieruchomości stanowią 28 proc. wydatków budżetu seniora, wykazując tendencję wzrostową. Dodatkowo prawie połowa (49 proc.) senioralnych gospodarstw domowych to model jednoosobowy[v].
– Wartość nieruchomości, które posiadają polscy seniorzy to około pół biliona złotych. Najczęściej są to mieszkania własnościowe i spółdzielcze oraz domy. Niestety utrzymanie nieruchomości jest dużym obciążeniem dla senioralnego budżetu, zwłaszcza, że wielu emerytów żyje samotnie, a nawet jeśli ma rodzinę, to nie może liczyć na pomoc dzieci. Konsekwencją jest coraz większe zadłużenie emerytów. Jak podaje KRD średni dług seniora wynosi 12,3 tys. zł, a zadłużenie sięga 3 mld zł. Zaległości za podstawowe rachunki mnożą odsetki, a zobowiązania uniemożliwiają normalne funkcjonowanie – mówi Robert Majkowski, Prezes Zarządu Funduszu Hipotecznego DOM.
Jak zaadaptować mieszkanie?
Na adaptację przestrzeni można spojrzeć etapowo. Modyfikacje mogą dotyczyć tylko wyposażenia lub całego układu mieszkania. Oczywiście, plan działania powinien być ułożony według potrzeb i stanu zdrowia seniora. Jakie rozwiązania obecnie oferuje nam rynek?
Monitoring i SOS dla seniora
Seniorzy są jedną z grup społecznych, która jest najbardziej narażona na oszustwa i kradzieże. To właśnie dlatego jednym z pierwszych kroków, które powinien podjąć senior, by zaadaptować mieszkanie do swoich potrzeb, powinien być monitoring domu. Koszt takiej usługi jest uzależniony od wybranego systemu. Przykładowo model monitoringu Zerkam – aktywujący kamerę poprzez czujnik ruchu, który udostępnia nagrania na indywidualnym koncie online – kosztuje miesięcznie niecałe 40 złotych. W przypadku standardowej kamery to koszt około 3 tys. złotych. Chętnie wybieranym rozwiązaniem, zwłaszcza w przypadku osób samotnych jest również system typu SOS dla Seniora. Składa się na niego przycisk SOS noszony na opasce na ręce lub smyczy na szyi. W sytuacji zagrożenia wystarczy go nacisnąć, by połączyć się ze Stacją Monitorowania Alarmów, która w razie konieczności wzywa odpowiednie służby.
Sypialnia i łazienka
Podstawą w sypialni seniora powinno być odpowiedni materac i łóżko. Te najnowocześniejsze posiadają możliwość indywidualnego dopasowania wysokości oraz nachylenia. Jego koszt waha się od kilkuset do kilku tysięcy złotych. Dodatkowo warto pomyśleć o zachowaniu odpowiedniej przestrzeni i przejść między meblami. To ważne w przypadku konieczności udzielenia pomocy lub wsparcia przy codziennych czynnościach. Bardzo ważnym elementem mieszkania przystosowanego dla seniora jest także łazienka. Tutaj możemy mówić o konieczności całkowitego remontu. Począwszy od antypoślizgowej podłogi i ścian, poprzez montaż toalety i umywalki na odpowiedniej wysokości, aż do sprawiającego najwięcej problemów prysznica. Należy pozbyć się wanny, do której wejście i wyjście jest nie tylko problematyczne, ale również ryzykowne. Senior ma dwie możliwości: prysznic (najlepiej bez nadbudowanego brodzika) lub wanna z drzwiczkami. W przypadku prysznica cena to około 2 000 złotych, natomiast cena specjalnej wanny może sięgnąć nawet 10 000 złotych. Warto pomyśleć również o oświetleniu podłogowym. Obecnie na rynku dostępne są automatyczne systemy, które aktywują się pod wpływem ruchu. Jest to bardzo przydatne w sytuacji nocnego wstawania seniora np. do toalety. Cena takiego zestawu powinna zamknąć się w 1000 złotych. Wspomniane rozwiązania nie tylko ułatwiają codzienne funkcjonowanie, ale przede wszystkim zapewniają bezpieczeństwo.
Kuchnia
Korzystanie z kuchni bardzo często jest dla seniorów problematyczne. Wynika to z faktu, że większość mebli kuchennych posiada szafki lub szuflady na niedostosowanej wysokości – za wysoko lub przy samej podłodze. Konieczne jest wówczas ich przemontowanie. Dodatkowo sprzęt kuchenny, typu lodówka czy piekarnik, jest zbyt ciężki, by senior mógł go bezproblemowo użytkować. Przyczyna leży w wadze drzwi, których otwarcie stanowi wyzwanie. Dlatego warto pomyśleć o zmianie, zarówno samego sprzętu, jak i jego umiejscowienia. Na rynku dostępne są lodówki, do których otwarcia wystarczy delikatnie pchnięcie, a w przypadku niedomknięcia – zamykają się automatycznie. Koszt adaptacji kuchni może sięgać nawet kilku tysięcy złotych.
Jak sfinansować remont, gdy brakuje na rachunki?
Nie ulega wątpliwości, że w większości przypadków portfel emeryta świeci pustkami. Rozwiązaniem problemów finansowych seniorów może być renta dożywotnia. Dzięki tej usłudze, osoby starsze posiadające nieruchomość mogą otrzymać dodatkowe, dożywotnie świadczenie. – Zalet korzystania z renty dożywotniej jest wiele. Z naszych badań wynika, że wśród najważniejszych jest stabilizacja, bezpieczeństwo finansowe i możliwość spłaty długów. To również idealny okazja do tego, by wyremontować swoje mieszkanie i móc czuć się w nim komfortowo i bezpiecznie – mówi Robert Majkowski, Prezes Zarządu Funduszu Hipotecznego DOM. Zasada jest prosta: na podstawie umowy podpisanej z funduszem hipotecznym senior otrzymuje comiesięczną, dożywotnią rentę w zamian za umożliwienie funduszowi dysponowanie nieruchomością po śmierci. Wysokość renty jest zależna od wieku i płci seniora oraz wartości samej nieruchomości. – Zazwyczaj emeryt może dostawać od kilkuset do kilku tysięcy złotych miesięcznie lub zdecydować się na jednorazową wypłatę. Dodatkowo umowa zdejmuje z seniora obowiązek opłacania wszelkich kosztów utrzymania mieszkania, jak np. czynsz – zostają one po stronie Funduszu Hipotecznego – dzięki temu senior może cieszyć się pełną niezależnością finansową – podkreśla Robert Majkowski. Środki, które senior otrzymuje co miesiąc można natomiast przeznaczyć na adaptację mieszkania do swoich potrzeb.
[i] KIGS „Mieszkalnictwo dla seniorów – wykorzystanie wartości ekonomicznej nieruchomości seniora”, marzec 2017
[ii] Badanie opinii przeprowadzone w lutym 2017 roku wśród Klientów Funduszu Hipotecznego DOM. Liczba badanych: 134 os.
[iii] www.wyborcza.pl/TylkoZdrowie/1,137474,19052987,prywatne-domy-opieki-co-oferuja-i-ile-to-kosztuje.html
[iv] KIGS „Mieszkalnictwo dla seniorów – wykorzystanie wartości ekonomicznej nieruchomości seniora”, marzec 2017 r.
[v] KIGS „Mieszkalnictwo dla seniorów – wykorzystanie wartości ekonomicznej nieruchomości seniora”, marzec 2017 r.
