W dwa lata od zakończenia II wojny światowej zaczęła się zmieniać polityka rolna Polski – coraz większą rolę zaczęła odgrywać kolektywizacja rolnictwa. Zamiarem władz było utworzenie nowoczesnych przedsiębiorstw rolniczych i ograniczenie rozdrobnienia ziemi.
Kolektywizacja powiodła się w innych krajach Bloku Wschodniego, natomiast w Polsce napotkała silny opór rolników. Gospodarka uspołeczniona rozwinęła się przede wszystkim na ziemiach zachodnich i na północy, gdzie duże połacie ziemi były po wojnie bez gospodarza.
Intensywna kolektywizacja trwała do 1956 r. i spowodowała powstanie ponad 10 tys. gospodarstw spółdzielczych.
Wobec chłopów sprzeciwiających się kolektywizacji i obowiązkowym dostawom produktów rolniczych, stosowano różne represje. Postępował proces centralizacji zaopatrzenia rolnictwa i zbytu produktów rolniczych. Spółdzielnie rolnicze miały pierwszeństwo do zakupu nawozów sztucznych, materiałów budowlanych, maszyn itd.
Udział powierzchni użytków rolnych we władaniu uspołecznionych gospodarstw rolnych w 1989 roku.
W sektorze uspołecznionym rolnictwa największa rola przypadła Państwowym Gospodarstwom Rolnym (PGR), utworzonym w styczniu 1949 r. Powstały one głównie na miejscu największych majątków poniemieckich i w południowo-wschodniej Polsce, skąd wysiedlono ludność ukraińską, łemkowską i bojkowską.
W 1950 r. PGR-y dysponowały 2 mln ha, w 1960 r. – 2,4 mln ha, w 1970 r. – ponad 3 mln ha. W latach 1970. włączano do PGR gospodarstwa chłopskie, które oddawały ziemię za rentę lub emeryturę, dlatego pod koniec tej dekady w rękach gospodarstw państwowych znalazło się około 4,3 mln ha. Wielkość gospodarstw państwowych była różna: od kilkudziesięciu do kilku tysięcy hektarów.
Po 1989 r. zwyciężyła koncepcja likwidacji gospodarstw państwowych. Ostatnie państwowe gospodarstwa rolne zlikwidowano w 1994 r.
Zobacz także
Program wsparcia dla dzieci z rodzin byłych pracowników PGR
Granty PPGR – Wsparcie dzieci i wnuków byłych pracowników PGR w rozwoju cyfrowym. Pandemia COVID-19 pokazała wiele problemów, a jednym…
Decyzja o likwidacji PGR-ów była różnie oceniana
Według jej zwolenników, PGR jako twór gospodarki socjalistycznej nie przystawał do kształtującego się wolnego rynku. Przeciwnicy likwidacji natomiast krytykują sposób jej przeprowadzenia – część gospodarstw była w dobrej kondycji ekonomicznej i po zreformowaniu mogła przystosować się do nowej rzeczywistości gospodarczej.