Brak wykwalifikowanych pracowników i rosnące koszty działalności to wciąż największe wyzwania dla sektora.
W 2018 roku przychody największych piętnastu spółek budowlanych w Polsce osiągnęły poziom ponad 33,2 mld zł, czyli o 11,3 proc. więcej niż rok wcześniej. Był to efekt przede wszystkim realizacji dużych projektów infrastrukturalnych oraz bardzo dobrej koniunktury na rynku projektów komercyjnych. Jak wynika z kolejnej edycji raportu „Polskie spółki budowlane 2019 – najważniejsi gracze, kluczowe czynniki wzrostu i perspektywy rozwoju branży”, przygotowanego przez firmę doradczą Deloitte, sektor ciągle znajduje się pod dużą presją kosztową, spowodowaną trendem wzrostowym cen materiałów i robocizny. Te dwa czynniki przekładają się na gorsze wyniki finansowe firm budowlanych
W 2018 roku produkcja budowlano-montażowa mierzona w cenach stałych wzrosła o 13,3 proc. rok do roku w porównaniu ze wzrostem na poziomie 6,2 proc. w 2017 roku. Skala realizowanych inwestycji przez przedsiębiorstwa budowlane pozwoliła osiągnąć wartość produkcji budowlano-montażowej na rekordowym poziomie 206 mld złotych.
W ubiegłym roku mieliśmy do czynienia z istotnym zwiększeniem liczby realizowanych projektów infrastrukturalnych, głównie z zakresu budownictwa drogowego i kolejowego oraz z bardzo dobrą koniunkturą na rynku projektów komercyjnych, w tym na rynku mieszkaniowym – mówi Maciej Krasoń, Partner, Lider Sektora Nieruchomości i Budownictwa Deloitte w Polsce i Europie Środkowej.
W okresie styczeń-sierpień 2019 odnotowano dalszy wzrost produkcji budowlano-montażowej o 6,2 proc. mierzonej w cenach stałych. Jednak w porównaniu do analogicznego okresu ubiegłego roku dynamika wzrostu spowolniła.. Przyczynił się do tego niski wzrost w obszarze budownictwa kubaturowego – na poziomie 2,6 proc. oraz spowolnienie dynamiki wzrostu budowy obiektów inżynierii lądowej i wodnej do 11,0 proc. w porównaniu do odpowiednio 25,9 proc. i 21,5 proc. w 2018.
W tym roku obserwujemy niższą dynamikę wzrostu produkcji budowlanej ze względu na wysoki poziom, jaki został osiągnięty w roku poprzednim a także (na obecny moment) mniejszą podaż projektów ze strony instytucji publicznych. Wiele przedsiębiorstw budowlanych posiada bogaty portfel zamówień zabezpieczający ich przychody w najbliższych 2-3 latach. Z drugiej strony znajdują się pod presją kosztową spowodowaną dalszym trendem wzrostowym cen robocizny i materiałów. W sytuacji planowanej kumulacji projektów drogowych i kolejowych na najbliższe 2-3 lata oraz kosztów pracy, presja na wzrost kosztów firm budowlanych może nadal się utrzymywać – dodaje Paweł Sadowski, Partner Associate w dziale Doradztwa Finansowego Deloitte.
Lider bez zmian
Eksperci Deloitte skupili się na piętnastu największych spółkach na polskim rynku. Kolejny rok z rzędu na podium znalazły się te same podmioty. Liderem rankingu, podobnie jak w poprzednich latach, jest Grupa Budimex, której przychody osiągnęły poziom 7,4 mld zł, co stanowiło aż 16 proc. wzrost w porównaniu do 2017 roku.
Na drugim miejscu znalazła się Grupa Strabag z przychodami na poziomie 4,1 mld zł (wzrost o około 12,7 proc.). Ostatnie miejsce na podium zajęła Skanska S.A., uzyskując przychody na poziomie 3 mld zł.
W 2018 roku największy wartościowo wzrost przychodów uzyskały Grupa PORR oraz Grupa Budimex. Były to jedyne firmy, którym udało się zwiększyć wartość przychodów ze sprzedaży o ponad miliard zł. Trzeci wynik pod kątem zmiany poziomu przychodów zanotowała Grupa Torpol, której przychody podwoiły się
w 2018 roku, wzrastając o 807 mln zł. Tak znaczący wzrost sprzedaży pozwolił firmie wrócić do grona 15 największych spółek budowlanych w Polsce po kilku latach przerwy. Barierę 500 mln zł wzrostu przychodów przekroczyły również Grupa Erbud oraz debiutujące w zestawieniu PUT Intercor.
Natomiast Eurovia Polska – ostatni debiutant w tegorocznym zestawieniu – zanotowała ponad 200 mln zł wzrost.
Rywalizacja o pracownika
Dla największych spółek budowlanych średnia marża operacyjna spadła z poziomu 7,2% w roku 2017 do poziomu 3,7% w 2018
Jest to odzwierciedlenie wzrostu kosztów pracy i materiałów, którego nie udało się zrekompensować wzrostem cen usług budowlanych. Rosnące ceny materiałów, problemy ze znalezieniem firm podwykonawczych oraz doświadczonych i mobilnych pracowników zgłaszane są przez największe przedsiębiorstwa budowlane jako główne bariery w prowadzeniu działalności – mówi Łukasz Michorowski, Partner Associate w dziale Audytu, ekspert usług doradczych dla sektora budowlanego i nieruchomości, Deloitte.
Rok 2018 był kolejnym, w którym zauważalny był lekki wzrost zatrudnienia w sektorze. Wyniósł on 5,3 proc. – z poziomu 389 tys. w 2017 roku do 410 tys. w 2018 roku. Trend wzrostowy widoczny był także w pierwszym półroczu 2019 roku, w którym przeciętne zatrudnienie wyniosło 423 tys. osób. Rosnąca liczba realizowanych inwestycji sprawia, że pracodawcy w sektorze budowlanym wciąż poszukują pracowników z odpowiednimi kompetencjami.
Po przemyśle, budownictwo jest drugą branżą, w której zatrudnia się najwięcej cudzoziemców. Do konkurowania o ukraińskich pracowników w ostatnim czasie włączyli się Czesi i Słowacy, a z początkiem 2020 roku planowane jest szersze otwarcie niemieckiego rynku pracy dla fachowców spoza Unii, co może postawić polskie firmy w trudnej sytuacji i zmusić je do znacznego podniesienia wynagrodzeń, a także szukania nowych kierunków rekrutacji swoich kadr – dodaje Maciej Krasoń.
W 2017 roku średnia płaca brutto wynosiła 4 535 złotych, a w 2018 wzrosła o 8,1 proc. do 4 902 złotych. Mediana miesięcznych zarobków w branży budowlanej jest niewiele niższa od średniej i wynosi 4 684 zł (wzrost z 4 500 zł w 2017 roku).
Topniejące WIG Budownictwo
Aż dziewięć z piętnastu spółek uwzględnionych w rankingu Deloitte jest notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Na koniec 2018 roku ich łączna wartość rynkowa wyniosła 4,3 mld i była niższa o 3,5 mld zł od łącznej wartości rynkowej tych podmiotów na koniec 2017 roku. W wartościach procentowych spadek łącznej kapitalizacji giełdowej wyniósł 45 proc. Liderem pod względem wartości rynkowej wśród spółek budowlanych niezmiennie od 2011 roku jest spółka Budimex, z kapitalizacją na poziomie 2,9 mld zł (spadek o 46 proc. w porównaniu do roku 2017), która stanowi około 68 proc. całkowitej wartości kapitalizacji wszystkich spółek w zestawieniu.
Na koniec czerwca 2019 roku kapitalizacja większości podmiotów wynosiła 64-68 proc. wartości na dzień 31 grudnia 2017 roku. W zestawieniu uwagę zwraca przede wszystkim Grupa Trakcja, której wartość na 30 czerwca 2019 wynosiła 28 proc. wartości z końca 2017 roku. Z drugiej strony niemal cały spadek wartości odnotowany w ubiegłym roku, Grupa Torpol oraz Grupa Mirbud odrobiły w pierwszym półroczu bieżącego roku. W przypadku pierwszej z nich różnica to niecały 1 proc. w stosunku do wartości z końca 2017 roku. Z kolei Grupa Mirbud zanotowała różnicę o niecałe 9 proc.
Przede wszystkim polski rynek
By zdywersyfikować ryzyka związane z działalnością na polskim rynku budowlanym i dużymi ale nisko-marżowymi projektami infrastrukturalnymi, coraz więcej przedsiębiorców rozważa zróżnicowanie działalności zarówno pod kątem usługowym (nowe obszary), jak i potencjalnych klientów za granicą (dywersyfikacja geograficzna). Działalność eksportowa skupiona jest na rynkach sąsiednich, przede wszystkim w krajach Europy Wschodniej oraz w Niemczech i Skandynawii. Wartość sprzedaży generowanej poza granicami kraju jest jednak nadal relatywnie niewielka. Średnia uzyskiwanych przychodów z zagranicy dla największych spółek wynosiła 192 mln zł w 2018 roku. Oznaczało to wzrost o 20 proc. w porównaniu do roku ubiegłego. Najwyższą wartość przychodów wygenerowanych za granicą uzyskała w 2018 roku Grupa Polimex Mostostal. Wyniosły 515 mln zł. Na drugim miejscu uplasowała się Grupa Trakcja, która posiada kontrolę nad dużą grupą budowlaną AB Kauno, operującą w krajach bałtyckich i Skandynawii. Na trzecim miejscu znalazła się Grupa Unibep z przychodami w wysokości 344 mln zł.