Azbest jest zaliczany do substancji o udowodnionym działaniu chorobotwórczym. Wskazuje się, że jest on przyczyną pylicy azbestowej, chorób opłucnej oraz nowotworów – m.in. raka oskrzela, jajnika, nerki i krtani.
Chorobotwórcze działanie azbestu jest wynikiem wdychania, niewidocznych dla oka ludzkiego, włókien zawieszonych w powietrzu. Zagrożenie to jest często bagatelizowane ze względu właśnie na mikroskopijną wielkość tych włókien oraz długotrwały i utajony rozwój chorób. Ze względu na szkodliwość wyrobów azbestowych dla zdrowia, ich produkcja została zakazana w Polsce ustawą o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest, zgodnie z którą do 28 września 1998 r. zakończono m.in. produkcję płyt azbestowo-cementowych, a od 28 marca 1999 r. obowiązuje zakaz obrotu azbestem i wyrobami zawierającymi azbest.
Ilość zinwentaryzowanych i unieszkodliwionych wyrobów zawierających azbest w Polsce
W krajach Unii Europejskiej całkowity zakaz stosowania azbestu wprowadzony został 1 stycznia 2005 r. W 2002 r. Rada Ministrów przyjęła krajowy „Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski”. Jego realizacja zaplanowana została na lata 2003–2032. W 2008 r. Rada Ministrów przyjęła „Raport z realizacji w latach 2003–2007 Programu z 2002 roku”, a wnioski zawarte w tym dokumencie stanowiły wytyczne do opracowania „Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009–2032”, który jest kontynuacją i aktualizacją Programu z 2002 roku.
Rządowy program nieskuteczny
Po ponad 12 latach od uchwalenia Programu krajowego usunięto zaledwie około 17% z blisko 8,5 mln ton zinwentaryzowanych wyrobów azbestowych, a do unieszkodliwienia pozostało aż 7 mln ton. Przy takim tempie unieszkodliwiania (0,12 mln ton rocznie) na usunięcie pozostałego azbestu potrzeba będzie jeszcze 49 lat. W 11 z 32 (34%) skontrolowanych jest tempo unieszkodliwiania było jeszcze wolniejsze, a w skrajnych przypadkach oszacowany czas niezbędny do usunięcia azbestu wynosi odpowiednio 73, 75, 96 i 149 lat. Nie zostanie zatem dotrzymany termin oczyszczenia kraju z azbestu określony w ww. programie oraz w rozporządzeniu w sprawie wykorzystywania azbestu, wyznaczony na koniec 2032 r.
Celem Programu jest usunięcie i unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest do końca 2032 r., przy minimalizacji negatywnych skutków zdrowotnych, powodowanych kontaktem z włóknami azbestowymi oraz likwidacja szkodliwego oddziaływania na środowisko wyrobów zawierających azbest.
W 2022 r. (kwiecień) na terenie kraju zinwentaryzowanych było 8452,5 tys. ton wyrobów zawierających azbest, z czego unieszkodliwiono 1411,5 tys. ton.
Przewidywany czas potrzebny do całkowitego unieszkodliwienia azbestu przy obecnym tempie jego usuwania
Zbyt wolne tempo usuwania wyrobów zawierających azbest
W przypadku tych województw przy dotychczasowym tempie usuwania wyrobów azbestowych potrzebne będzie od 30 do 102 lat na ich całkowite usunięcie. W skali kraju, do całkowitego unieszkodliwienia azbestu przy obecnym tempie jego usuwania potrzebnych będzie blisko 60 lat. W odniesieniu do pozostałych województw również istnieje zagrożenie, iż dotychczasowy postęp w unieszkodliwianiu wyrobów zawierających azbest nie pozwoli na dochowanie terminu określonego w Programie krajowym.
Najbardziej skrajnym przypadkiem wśród skontrolowanych gmin, jest gmina Frombork. Przy dotychczasowym tempie usuwania wyrobów azbestowych, gmina ta potrzebować będzie jeszcze około 149 lat do całkowitego pozbycia się azbestu z jej terenu.
Źródło: NIK