Struktura zasobów mieszkaniowych w Polsce jest zdominowana przez mieszkania własnościowe i mieszkania spółdzielcze (w przypadku mieszkań spółdzielczych własnościowych forma władania nimi upodabnia je do mieszkań własnościowych). Na koniec 2018 roku najwięcej zasobu mieszkaniowego pozostawało w posiadaniu osób fizycznych. Było to blisko 11,53 mln mieszkań (lokale mieszkalne zarządzane przez wspólnoty mieszkaniowe oraz indywidualne domy jednorodzinne), czyli ok. 78,9% wszystkich mieszkań w Polsce.
Zasoby mieszkaniowe według form własności w latach 2011, 2015 i 2018.
|
mieszkania (w mln) | |||
| 2011 | 2015* | 2018* | |
| Polska | 12,53 | 14,12 | 14,62 |
| w tym: | |||
| osób fizycznych | 8,02 | 10,81 | 11,53 |
| spółdzielni mieszkaniowych | 2,29 | 2,19 | 2,03 |
| komunalne | 1,09 | 0,89 | 0,84 |
| TBS-ów | 0,08 | 0,10 | 0,10 |
| Skarbu Państwa | 0,20 | 0,03 | 0,03 |
| zakładów pracy | 0,20 | 0,09 | 0,07 |
| innych podmiotów | 0,04 | 0,03 | 0,02 |
| o nieustalonej własności | 0,60 | . | . |
*Dane dla mieszkań ogółem (w ramach statystyki bieżącej GUS nie podaje danych dotyczących mieszkań zamieszkanych). Źródło: NSP 2011, GUS BDL.
Od kilku lat obserwować można tendencję do zmniejszania się udziału budownictwa komunalnego w ogólnej strukturze zasobu. W 2011 roku mieszkania takie stanowiły 8,7%[1], w 2015 roku 6,3%, a w 2018 roku tylko 5,7%. Niezmiennie marginalne znaczenie w zasobach mieszkaniowych Polski mają mieszkania należące do: TBS-ów, zakładów pracy i Skarbu Państwa. Łącznie w strukturze stanowią one 1,4%.
Według stanu na 2018 r. większość mieszkańców Unii Europejskiej zamieszkiwała w mieszkaniach własnościowych – 69,3% (w tym 42,8% w mieszkaniach nieobciążonych kredytem lub hipoteką). W wynajmowanych mieszkaniach zamieszkiwało 30,7% populacji UE (8,7% na zasadach najmu społecznego). W Polsce natomiast – podobnie jak w innych państwach Europy Środkowo-Wschodniej – w większym stopniu dominowało mieszkalnictwo własnościowe (84,0%), w szczególności bez obciążeń (72,7%). Mieszkania wynajmowało z kolei 16,0% społeczeństwa, przeważnie w najmie społecznym (11,7%, mowa tu o budynkach należących do samorządów gminnych oraz towarzystw budownictwa społecznego), rzadziej – rynkowym (4,3%). Najem rynkowy w Polsce zdominowany jest przez tzw. najem okazjonalny, gdzie stronami umowy są osoby fizyczne: wynajmujący i najemca. Najem instytucjonalny, w przypadku którego wynajmującym jest osoba prawna, która posiada więcej niż jedno mieszkanie (np. cały budynek), jest śladowy.
Struktura mieszkań według własności zamieszkiwanego lokalu w Polsce na tle UE i wybranych krajów w latach 2010 i 2018.
| 2010 | 2018 | |||
| własność | wynajem | własność | wynajem | |
| Unia Europejska | 70,6 | 29,4 | 69,3 | 30,7 |
| Strefa euro | 66,8 | 33,2 | 66,2 | 33,8 |
| Rumunia | 97,6 | 2,4 | 96,4 | 3,6 |
| Słowacja | 90,0 | 10,0 | 91,3 | 8,7 |
| Chorwacja | 88,2 | 11,8 | 90,1 | 9,9 |
| Litwa | 93,6 | 6,4 | 89,9 | 10,1 |
| Węgry | 89,7 | 10,3 | 86,0 | 14,0 |
| Polska | 81,3 | 18,7 | 84,0 | 16,0 |
| Wielka Brytania | 70,0 | 30,0 | 65,1 | 34,9 |
| Francja | 62,0 | 38,0 | 65,1 | 34,9 |
| Szwecja | 67,3 | 32,7 | 64,1 | 35,9 |
| Dania | 66,6 | 33,4 | 60,5 | 39,5 |
| Austria | 57,4 | 42,6 | 55,4 | 44,6 |
| Niemcy | 53,2 | 46,8 | 51,5 | 48,5 |
| Szwajcaria | 44,4 | 55,6 | 42,5 | 57,5 |
Źródło: Eurostat
Nie jest to jednak proporcja
typowa tylko dla Polski. Rynek mieszkaniowy w krajach Europy
Środkowo-Wschodniej zdominowany jest przez mieszkania własnościowe. Najwyższy
odsetek populacji zamieszkującej mieszkania własnościowe znajduje się w Rumunii
(96,4%), na Słowacji (91,3%) i w Chorwacji (90,2%).W większości są to
mieszkania nieobciążone kredytem bądź hipoteką. Największy (powyżej 45%) odsetek
osób zamieszkujących w mieszkaniach własnościowych kupionych na kredyt
odnotowano w Holandii (60,5%), Szwecji (51,7%) i Danii (46,5%). Najem
mieszkania najpopularniejszy był z kolei przede wszystkim w krajach Europy
Zachodniej: mieszkania wynajmowało 48,5% mieszkańców Niemiec i 44,6%
mieszkańców Austrii, a także w krajach nordyckich[2]:
Danii (39,5%) i Szwecji (35,9%). Minimalne znaczenie najem ma z kolei w Rumunii.
W wynajmowanych mieszkaniach zamieszkuje tam zaledwie 3,6% populacji.
Widoczne jest, że w krajach Europy Zachodniej, gdzie najem stanowi
bardziej popularną formę zamieszkiwania niż w pozostałych państwach UE,
przeważa najem rynkowy. Natomiast w krajach Europy Środkowo-Wschodniej i w państwach
bałtyckich, w których przeważają mieszkania własnościowe, w strukturze najmu
zazwyczaj dominuje najem społeczny.
[1] Wartość dotyczy mieszkań zamieszkanych (źródło NSP 2011).
[2] Dane Eurostatu wskazują, że najmniejszy odsetek osób zamieszkujących w mieszkaniach społecznych na wynajem występuje w Danii (0,1%) i Szwecji (0,9%), co nie do końca odzwierciedla stan faktyczny. W rzeczywistości oba państwa posiadają jedne z większych zasobów mieszkań społecznych w Europie. W Szwecji pojęcie „mieszkalnictwo społeczne” nie jest używane. Co prawda istnieje publiczny zasób mieszkaniowy, będący własnością gminnych spółek mieszkaniowych, jednak nie są one dedykowane osobom w szczególnie trudnej sytuacji. W teorii więc każdy, bez ograniczeń (np. ze względu na poziom dochodów), może w takim mieszkaniu zamieszkać, choć w praktyce zazwyczaj są to osoby w gorszej sytuacji materialnej. Również w Danii przy ubieganiu się o najem mieszkania społecznego (dostarczanych głównie przez organizacje non-profit) nie obowiązują ograniczenia np. co do wysokości dochodu.